काठमाडौँ । विश्वमै दुर्लभ मानिएका वनस्पति, जडीबुटी र वन्यजन्तुको अवैध ओसारपसार तथा तस्करीका घटनामा ६० प्रतिशतभन्दा बढी अन्तर्राष्ट्रिय सङ्गठित आपराधिक समूहको संलग्नता देखिएको छ । ती समूहले अवैध ओसारपसार र कारोबार गर्दा दैनिक जसो कानुन कार्यान्वयन गर्ने निकायको आँखा छल्दै नयाँ प्रविधि र फरक बाटो प्रयोग गर्ने गरेको तथ्य पनि सार्वजनिक भएको छ ।
वन्यजन्तु र वनस्पतिको लोपोन्मुख प्रजातिमा अन्तर्राष्ट्रिय व्यापारसम्बन्धी महासन्धि ९साइटिस० को कार्यालयका अनुसार सन् २०२३ को नोभेम्बरसम्ममा इन्टरपोल र विश्व भन्सार सङ्गठनले अवैध कारोबारमा संलग्न भएका पाँच सयभन्दा बढी व्यक्ति पक्राउ गरेको छ । साइटिस महासविच इभोन हिगुएरोले यो तथ्याङ्कलाई निकै डरलाग्दो अवस्था भएको टिप्पणी गर्नुभयो । वन्यजन्तु अपराध अनुसन्धानमा संलग्न उहाँले अन्तर्राष्ट्रिय आपराधिक जालोलाई कमजोर पार्न सकिएन भने हाल यस पृथ्वीमा बाँच्न सफल दुर्लभ वन्यजन्तु र वनस्पति लोप भएर जाने सम्भावना रहेको बताउनुभएको छ ।
उहाँले विश्वव्यापी यो अपराधलाई जित्न पक्ष राष्ट्रहरूबिच थप समन्वय र सहयोगका लागि विश्व समुदायलाई आग्रह पनि गर्नुभएको छ । महासचिव हिगुएरोले नक्कली कागज र प्रमाण बनाएर, अनुमति पत्रहरू किर्ते गरेर, ओसारपसारको अनुमति पत्रमा उल्लेख भएभन्दा फरक वस्तु ओसारपसार गर्ने गरेकाले सीमा नाका तथा भन्सार कर्मचारीलाई प्रशिक्षण हुनुपर्नेमा जोड दिनुभएको छ । नेपाल साइटिसको पक्ष राष्ट्र हो ।
साइटिस कार्यालयले दिएको जानकारी अनुसार बरामद भएका मध्ये तीन सय किलोग्रामभन्दा बढी हात्तीका दाँत मात्र छन् । ३० टन वनस्पतिको जरा, डाँठ, पात, फूल तथा फल छन् भने एक सय टनभन्दा बढी कछुवाका अन्डा पनि छन् । सयभन्दा बढी गैँडाको सिङ, बाघका छाला पक्राउ परेका छन् । जफत गरिएका मध्ये दुर्लभ चराका अङ्ग, अजिङ्गरका दाँत, बिरालो प्रजातिका वन्यजन्तुका छाला र पित्त, समुद्री प्रजातिका माछाका अन्डा पनि छन् । विभिन्न स्थानमा पक्राउ परेका ४४० पानी जहाजले बोक्न सक्ने साइटिसको अनुसूचीमा परेका रक्तचन्दन जस्ता काठ पनि छन् ।
साइटिसको सूचीमा परेका वनस्पति र वन्यजन्तुको अवैध व्यापार र ओसारपसार रोक्न चालिएको ग्लोबल ठन्डर अपरेसन अन्तर्गत सन् २०२३ को डिसेम्बरसम्म आइपुग्दा १३३ मुलुकका सीमा सुरक्षा, भन्सार, वन कर्मचारी तथा वातावरण संरक्षणकर्मी, सुरक्षाकर्मीलगायत हजारौँ कर्मचारीको सहभागिता रहेको साइटिसको कार्यालयले जनाएको छ ।
इन्टरपोलका महासचिव जुर्गेन स्टकले महत्वपूर्ण र लोपोन्मुख जनावर, चराचुरुङ्गी, वनस्पति र काठलाई तस्करहरूले झन् लोप हुने अवस्थामा पु¥याउन थालेको बताउनुभयो । विश्वव्यापी रूपमा फैलिएको अपराध सञ्जालसँग लडेर जित्नुपर्ने अवस्था आएको पनि उहाँले बताउनुभयो ।
उहाँका अनुसार अन्तर्राष्ट्रिय वित्तीय अपराधको समेत सम्बन्ध रहेकाले राजनीतिक नेतृत्व सजग नभएसम्म कानुन कार्यान्वयन गर्ने निकायले मात्र धेरै प्रतिफल हासिल गर्न सक्ने अवस्था छैन ।
सन् २०१७ यताको विश्वभरीको यो सहभागिता निकै उच्च मानिएको छ । पछिल्ला दिनमा वन्यजन्तु र वनस्पतिको अवैध ओसारपसार र व्यापार हुन थालेपछि सन् २०१७ बाट कानुनको पालना र कार्यान्वयनमा साइटिसका पक्ष राष्ट्रले अभियानकै रूपमा लिन थालेका छन् । यो अपरेसनमा सयौँ कार, ट्रक, कार्गो, पानीजहाज, पार्सल, सुटकेस, डुङ्गा प्रयोग भएको र ती वस्तु खोजी गर्न तालिम प्राप्त कुकुर, एक्स रे स्क्यानर तथा चेकपोस्टमा आधुनिक मेसिनहरूको प्रयोग गरिएको बताइएको छ । आजको गोरखापत्रबाट
