काठमाडौं : चीनबाट शुरू भइ विश्वभर महामारीको रूपमा फैलिएको कोरोनाभाइरसका कारण अधिकांश मुलुक ग्रसित छन् । चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टी (सीसीपी) र अध्यक्ष सी जिनपिङको छविलेभन्दा पनि धेरै यस भाइरसले अधिकांश मुलुक उक्त कोरोनाभाइरसका कारण प्रभावित छन् । उनको धेरै जसो राष्ट्रपति पदमा यो लाग्यो कि शीले कुनै गलत गर्न सक्दैन ।
पार्टीको सुनौलो केटाले ध्यानपूर्वक संकुचित घरेलु र अन्तर्राष्ट्रिय प्रचार अभियानबाट फाइदा उठायो । यस्तो देखिन्छ कि चीनको उदय अनुभवहीन थिएन, र मास्टर तथा रणनीतिज्ञ सीलाई पुरानो परम्परालाई हटाउन र आजीवन शक्तिको लगाम समात्न अनुमति दिइयो।
क्यानबेरास्थित एक स्वतन्त्र गैर नाफा अनुसन्धान संस्था, चीन नीति केन्द्रका निर्देशक, एडम नी, एएनआईसँग कुरा गरे ‘कि चीन स्वास्थ्य संकटमा रहेको छ। तर सीमाथि कस्तो प्रभाव परेको छ।’ कोभिड–१९ को कहरको बीच सीको लोकप्रियताको बारेमा, मलाई लाग्छ यसका दुई पक्षहरू छन् । यस संकटको प्रारम्भिक चरणको अन्त्यतिर चिनियाँ अधिकारीहरूले यसभन्दा पहिले गरेको गल्ती र जनताको लाइमलाइटबाट सीको अनुपस्थितिले सीको लोकप्रियतामा असर पारेको छ। ‘
नीले थपे, ‘सीलाइ राजनीतिक तवरले बितेको बाह्र महिनामा निश्चित रूपमा चुनौतीपूर्ण रहेको छ जसमा सुस्त अर्थतन्त्र, हङकङ ताइवानसँगको पारस्परिक सम्बन्ध, अमेरिका–चीन सम्बन्ध र चीनको अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिष्ठा जस्ता मुद्दाहरू चुनौती छन् । सबैमा कोभिड–१९ र यी अन्य चुनौति र गल्तीहरूले सीलाई आलोचनाको चपेटामा पारेको छ।
सी र सीसीपीको जोखिमपूर्ण महसुस गर्ने नाजुक रूपमा चीनले चलाइरहेको पछुतो प्रचार अभियानले नाटकीय रूपमा रेखांकित गर्दछ । माओ–सेडो को समयमा, यसलाई, भाषा युद्ध भनिन्थ्यो तर अहिले यसको धेरैजसो पश्चिमी अनलाइन र मिडिया प्लेटफर्महरूमा लडाइँ भइरहेको छ ।
चिनियाँ कूटनीतिज्ञहरू, मन्त्रीहरू, विभागका प्रवक्ताहरू र अन्य लाकीहरूले वैकल्पिक सत्यलाई अघि बढाउने प्रयास अभूतपूर्व तहमा पुगेका छन् । यी फिगरहेड्सले फेसबुक र ट्विटरलाई उनीहरूको नराम्रा सन्देशहरू फैलाउन व्यापक प्रयोग गर्दै आएका छन्, त्यस्ता प्लेटफर्महरू चीनमा प्रतिबन्धित भए पनि । उनीहरूको एकल उद्देश्य वुहानमा प्रकोपको प्रतिक्रियालाई बडबड गर्नका लागि दोष हटाउनु हो ।
एडम नी र युन ज्यांगद्वारासाप्ताहिक प्रकाशित रूपमा प्रकाशित साप्ताहिक चीन सूचना न्यूजलेटर चीन नेकानका अनुसार चिनियाँ अधिकारीहरूको पहिलो वृत्ति सूचनाको दमन थियो । कागजले आगोलाई निभाउन सक्दैन भन्ने कुरा बुझेपछि यसले आफ्नो प्रचार अभियानलाई तीब्रता दियो – सरकारले कसरी रिकर्ड समयहरूमा अस्पतालहरू निर्माण गर्न निर्णायक कदम चालेको छ र सम्पूर्ण शहरहरूलाई लकडाउ गर्न काम गर्यो। दुई हप्ताको लागि, यसले केहि गैर–राज्य–स्वीकृत जानकारी प्रवाह गर्न अनुमति दिन्छ । अधिकारीहरूले त्यसपछि सकारात्मक कथनहरू बताउनमा जोड दिएको साथ, सूचना नियन्त्रणमा फेरि कडा बन्द गरियो । अतः अग्रवर्ती कामदारहरूको वीर प्रयासहरू हाइलाइट गरिएका थिए जबकि बिरामीहरूको कष्ट कम थियो ।
नीले एएनआईलाई टिप्पणी गरे : कोभिडको लागि चिनियाँ अधिकारकर्मीहरूको सहज प्रतिक्रियामा गहिरो निराशा र आक्रोश थियो । तर मलाई लाग्छ कि हालको चरम उपायहरूको व्यापक सार्वजनिक समर्थन छ किनकि तिनीहरूलाई भाइरस विरुद्ध प्रभावकारी उपायको रूपमा देखाइन्छ । सीसीपीले अब भाइरसको बारेमा आफ्नै कथा घुमाइरहेको छ, दोषहरू हटाउँदै यसको उपलब्धिहरूमा केन्द्रित । चिनियाँ अधिकारीहरूले संयुक्त राज्य अमेरिकामा भाइरसको उत्पत्ति कसरी भयो भन्ने सम्बन्धमा षड्यन्त्रकारी सिद्धान्तहरू फैलाउन सकेका छन् ।
यसको एउटा उदाहरण हो– विदेश मन्त्रालयको “फ्रमपिप्स विदेश मन्त्रालयका प्रवक्ता लिजियान झाओ जसले एक यो षड्यंत्र सिद्धान्त ट्वीट गरे कि यो भाइरस अमेरिकी सेनाको बायो–ल्याबबाट आएको हो । लेखमा अमेरिकी भाइरस रहेको भन्ने आरोप लगाइएको थियो । प्रसारण गर्न पनि सीसीपीको प्रचार प्रयासको सार थियो। कोभिड–१९ को आख्यानलाई आकार दिन नीले एएनआईसँग साझा गरे – मेरो दिमागमा चिनियाँ जनताको चर्को अनिश्चितताको बखत पार्टीको वैधानिकता प्रवर्द्धन गर्ने उद्देश्यले यसका कथात्मक प्रयासका चार मुख्य तत्वहरू छन् ।
अष्ट्रेलियामा आधारित एकेडेमी द्वारा उल्लेख गरिएको पहिलो बिन्दु दोष दोषबाट जोगिनु हो । पार्टीले अन्य विस्तार योग्य अधिकारीहरू, जस्तै स्थानीय अधिकारीहरूलाई बहिष्कार गरेर दोष हटाउन खोजेको छ। यसले आफ्नो प्रारम्भिक मिसटेप्समा ध्यान न्यून गर्न पनि खोजेको छ । चीनका केही कूटनीतिज्ञहरूले भाइरस कहाँबाट आए भन्ने बारे षड्यन्त्र सिद्धान्तलाई समर्थन गरेका छन् । दोस्रो, नीले राष्ट्रवादी भावनाको उत्थानको उल्लेख गरे । पीपुल्स वॉरएग्नेस्ट रोगको कथा र संकटलाई राष्ट्रिय संघर्षको रूपमा प्रस्तुत गर्दै, सीसीपीले आफ्नो वैधानिकता प्रवर्द्धन गर्न राष्ट्रवादलाई कुटपिट गर्दैछ । यसरी सीसीपीले एक नयाँ चरण ल्यायो जसले विदेशी शत्रुहरुलाई विशिष्ट चालका लागि जिम्मेवार ठहराउँछ ।
तेस्रोले चीनको राजनैतिक र शासन प्रणालीको उच्चतालाई प्रकाश पार्छ । चिनियाँ राज्य पार्टीले विशेष गरी युरोप र संयुक्त राज्य अमेरिकामा भाइरसप्रति अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिक्रियाको कमजोरीहरूमा ठूलो ध्यान केन्द्रित गरेको छ । त्यसो गर्दा, यसले घरेलु जनता र अन्तर्राष्ट्रिय समुदायलाई विश्वस्त गराउन खोजिरहेको छ कि चीनको राजनैतिक र शासन प्रणालीको उच्च विशेषताहरू छन् । पछि, चीनले इटली जस्ता देशहरूको लागि चिकित्सा आपूर्ति र स्वास्थ्यकर्मीहरूको सहयोग पुर्याउँदै आएको विश्वव्यापी समर्थनलाई जोड दिइरहेको छ । बेइजिङ व्यस्त रूपमा भाइरस अनुसन्धान र प्रभावकारी प्रशासनमा एक विश्व नेता को रूपमा रहेको छ । विडम्बना, यसको प्रचार प्रयासको गहिराईले सीसीपी यसको शासनप्रणालीको बारेमा कत्तिको अनिश्चित छ भनेर देखाउँदछ ।
यो जनता र अन्तर्राष्ट्रिय आलोचनाबाट धेरै डराएको छ, चिनियाँ कम्युनिस्ट देखाउँनु कुनै मजबूत व्यवस्था होइन । यो एक मजबूत पार्टी राज्यको कार्य होईन, तर एक कि ओप्रोब्रियम डर । अन्तमा, नीले सेन्सरशिपलाइ सूचीबद्ध गरे । पार्टीले जनमतलाई बेवास्ता गर्न र चीनमा कथनको वातावरणलाई नियन्त्रण गर्ने प्रयासमा असन्तुष्ट दृष्टिकोणलाई सेन्सर गर्दैछ । यसको सफलता मिल्यो किनकी सेन्सर र नेटिजानहरूले बिरालो र माउसको एक अन्तहीन खेल खेल्ने रूपमा मिश्रित गरिएको छ । धेरै चिनियाँ नेटिजनहरूले सेन्सरशिपको बाबजुद संकटको कथा फैलाउन कडा परिश्रम गरे, धेरै चिनियाँहरूले पार्टी उपकरणलाई समर्थन गर्ने भन्दा केवल सत्यको ख्याल राख्छन् भन्ने कुरा दर्साउँदछन् । फंग फंगब्रोवली भनिने एक ब्लगरले भने, सरकारले आफ्नो अहंकार अन्त्य गर्नुपर्दछ र नम्रताका साथ आफ्ना मालिकहरू– वुहानका लाखौं मानिसप्रति कृतज्ञता व्यक्त गर्नुपर्दछ । चीन नेकानले टिप्पणी गरे, चीनमा वास्तविक परिवर्तन पश्चिमबाट बयान गर्नुको सट्टा देशभित्रै सर्वसाधारणले करोडौंको कार्य संकलनबाट आएको हो । थाईल्याण्डका लागि अमेरिकी राजदूत माइकल जर्ज डेसोम्ब्रेले एक राज्य विभागको अप–एडमा लेखेका थिए, सही जानकारी स्वतन्त्र रूपमा सार्नुपर्दछ – विशेष गरी संकटको समयमा। सरकारको कर्तव्य जीवन बचाउनु हो, अनुहार बचत गर्नु होइन । डेसोंब्रेले चीनबाट त्रुटिहरू बिर्सेका छन्, जसमा चाँडै नै जानाजानी भाइरसको नमूनाहरू नष्ट गर्ने आदेशहरू, र अनलाईनको प्रकोपको बारेमा समाचार साझा गरेकोमा मानिसहरूलाई गिरफ्तार गर्ने ।
